Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą ma możliwość wyboru opodatkowania w formie:
- karty podatkowej
- ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
- na zasadach ogólnych, tzn.: na podstawie księgi przychodów i rozchodów bądź ksiąg rachunkowych
Oczywiście wybór którejkolwiek z powyżej wymienionych form nie jest dowolny, lecz uzależniony od spełnienia określonych ustawowo przesłanek.
Nie uda się też skorzystać z ryczałtu osobie, która wcześniej, zanim rozpoczęła działalność, wykonywała takie same czynności w ramach stosunku pracy.
Podatnikom, którzy nie mogą płacić podatku w formie karty lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (albo zrezygnowali z prawa do takiego opodatkowania) nie pozostaje nic innego jak zasady ogólne, czyli księga przychodów i rozchodów ( jest to forma pracochłonna i wymagająca merytorycznego przygotowania ).
Karta podatkowa
Karta podatkowa - jest najprostszą formą opodatkowania; nie trzeba prowadzić żadnych ksiąg, składać zeznań podatkowych, deklaracji, płacić zaliczek. Należy tylko co miesiąc wpłacać kwotę podatku, wyliczoną według stawki podanej w tabeli, która jest załącznikiem do ustawy.
Nabycie uprawnienia do opodatkowania kartą podatkową jest ograniczone podmiotowo, przedmiotowo oraz wymaga spełnienia pewnych specyficznych dla tej formy opodatkowania warunków. Wynika to stąd, że w opodatkowaniu w formie karty podatkowej występują takie rozwiązania, które mogą być uznawane za uprzywilejowane w stosunku do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych.
Nie oznacza to jednak, że karta podatkowa jest ulgą podatkową. \
Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący działalność:
- usługową lub wytwórczo - usługową ,
- usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu,
- usługową w zakresie obnośnego i obwoźnego handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi, z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu samochodowego, ciągnikami rolniczymi i motocyklami oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,
- gastronomiczną - jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu,
- w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu (taksówkarze),
- w zakresie usług rozrywkowych,
- w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu,
- w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego,
- w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług weterynaryjnych,
- w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi, w zakresie usług edukacyjnych, polegającą na udzielaniu lekcji na godziny.
Wysokość stawek karty podatkowej zależy np. od rodzaju prowadzonej działalności, stanu zatrudnienia i kategorii osób zatrudnionych, liczby mieszkańców miejscowości, w której wykonywana jest działalność, itp.
Warunek złożenia wniosku o opodatkowanie w formie karty podatkowej oznacza, że uprawnienie do opodatkowania w tej formie nie powstaje z mocy prawa, lecz wymaga spełnienia przewidzianej prawem procedury postępowania.
Jest to forma opodatkowania przyznawana na wniosek podatnika w postępowaniu podatkowym. Nie istnieje taki tryb postępowania, który pozwalałby na przyznanie karty z urzędu przez organ podatkowy.
Treść wniosku musi obejmować jeden z rodzajów działalności, które przepisy wskazują jako umożliwiające korzystanie z opodatkowania w formie karty podatkowej.
Nie zawsze kwalifikacja prowadzonej działalności jest prosta i oczywista, a zamiary podatnika i jego wyobrażenie o zakresie prowadzonej działalności, odpowiadają warunkom jakie w tym zakresie stawiają obowiązujące przepisy.
Zryczałtowany podatek dochodowy od niektórych przychodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne (dawny ryczałt ewidencjonowany)
Przedsiębiorca, który rozpoczyna działalność gospodarczą, a nie korzysta z opodatkowania w formie karty, ma prawo płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych bez względu na wysokość przychodów.
Musi tylko pamiętać o wyłączeniach niektórych rodzajów działalności z tej formy opodatkowania (są to m. in. prowadzenie apteki, prowadzenie kantoru, wykonywanie wolnych zawodów).
Przedmiotem opodatkowania ryczałtem jest osiąganie ściśle określonych w ustawie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Ze względu na zakres działalności oraz podmiot ją wykonujący, przychody można ująć w 3 kategorie:
- z pozarolniczej działalności gospodarczej, o których mowa w art. 14 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa podatkowa od osób fizycznych),
- z niektórych rodzajów pozarolniczej działalności gospodarczej osiągane przez rolników prowadzących gospodarstwo rolne,
- z niektórych innych rodzajów pozarolniczej działalności gospodarczej.
Do pozarolniczej działalności gospodarczej należą następujące rodzaje działalności:
- usługowa,
- gastronomiczna,
- usługowa w zakresie handlu,
- usługowa w zakresie obnośnego i obwoźnego handlu,
- wytwórcza.
Warunki nabycia prawa do ryczałtu
Realizacja norm regulujących zakres podmiotowy i przedmiotowy jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do skorzystania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Ustawodawca wprowadził bowiem dodatkowe przesłanki warunkujące nabycie prawa do tej formy opodatkowania. Przesłanki te, z punktu widzenia zakresu przedmiotowego ryczałtu, mogą być rozpatrywane w 3 kategoriach:
- warunki nabycia prawa do ryczałtu przez podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, o których mowa w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- warunki nabycia prawa do ryczałtu przez rolników prowadzących gospodarstwo rolne osiągających przychody z niektórych rodzajów pozarolniczej działalności gospodarczej,
- warunki nabycia prawa do ryczałtu przez podatników osiągających niektóre inne przychody objęte zakresem przedmiotowym ryczałtu.
Stawki
Jeżeli chodzi o wysokość stawek podatkowych w ryczałcie, wprowadza 4 wielkości, z których 3, tj. 8,5%, 5,5,% i 3,5%, zależą bezpośrednio od źródła przychodów osiąganych przez podatnika. Czwarta ze stawek - 20% nie zależy od rodzaju uzyskiwanych przychodów i jest pewnego rodzaju zwyżką podatkową.
Opodatkowanie na zasadach ogólnych
Podatnicy opodatkowani w tej formie mają obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych. Na grupie tej ciąży także obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych i wyposażenia. Podwójny obowiązek w tym zakresie spoczywa na osobach rezygnujących z prawa do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych: nie dość że muszą powiadomić urząd o prowadzeniu księgi, to jeszcze do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności muszą zawiadomić urząd, że rezygnują z ryczałtu (w przeciwnym razie urząd, nawet po roku, będzie domagał się od nich zapłacenia ryczałtu wstecz).]
O tym, jak prowadzić księgę przychodów i rozchodów, mówi rozporządzenie ministra finansów w tej sprawie z 15 grudnia 2000 r. (Dz. U. nr 116). Należy powiadomić urząd skarbowy w ciągu siedmiu dni od założenia księgi o tym, że będzie ona prowadzona (jeśli ktoś zaczyna działalność od początku roku, to musi powiadomić urząd do 20 stycznia) i o sporządzeniu spisu z natury na dzień rozpoczęcia działalności.